«Karabakhinfo.com» էլեկտրոնային կայքի «Մեղավորներ առանց մեղքի» ծրագրի
զրուցակիցը՝ հայկական ծակումով Բաքվեցի հայուհի Մարետա Ասկերովան է:
Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունից հետո որոշ Բաքվեցի հայերը, ովքեր չեն գախտել Ադրբեջանը, 1999 թ. Մարդահամարի ժամանակ չէն թաքցրել իրենց ազգային ծակումը: Այն ժամանակ ասումեին, որ Դրբեջանում, ԼՂ բացարիկ ապրում են 700 հայ, որոնք ապրելով ադրբեջանցիների մեջ չեն թաքցրել իրենց ազգային ծակումը:
Հետաքրքրական է, որ վերջին մարդահամարի ժամանակ ի՞նչքան հայեր խոսովանել են այն մասին: Ահա մի հարց, առանց պատասխանի …
Սակայն, որոշ ադրբեջանցի պաշտոնյաներ, պատգամավորներ ժամանակ առ ժամանակ տարբեր ատյաններում մի քանի անգամ հյտնել են, որ հայերը միջ այսօր ապրումեն մեր հետ միասին, նրանց թիվը 30 հազ. լինելու մասին: Իրականում թվաքանակը այստեղ մի դեր չի խաղում, հայերի ադրբեջանցիների հետ միասին հավասարության ապրելըբ անվիճելի փաստ է: Իսկ հայաստանում այսօր ոչ մի ադրբեջանցի չի ապրում, նրանց բոլորին արտագախտել են իրենց հարազատ ոջախներից: Հաշվի առնելով, որ հայերը բնակվում են Բաքվում մենք որոշեցինք խոսել նրանց հետ, ծանոթանալ նրանց կենցաղային կյանքին, կենսակերպն ու տեղեկացնել «Karabakhinfo.com” էլեկտրոնային ամսագրի ընթերցողներին: Վերջին անգամ մենք հրապարակել ենք Ժանետա Մամեդովաի հարցազրույցը, այսօր կպատմենք ձեզ հայուհի Մարետա ասկերովայի կյանքի մասին, ով ապրում է գարադաղի շրջանում:
«Ես արդեն մորացելեմ, որ ես հայեմ….»
Մենք մտանք սեպական տուն երկաթա դարպասից: Այս տունը, ի տարբերությամբ Ժանետայի տնից ավելի շքեղ է: Տեսնելով բակում մի կնոջը, որը բարձրաձայն արտահայտված էր: « Ինչէ սա, հարյուր տարի է ապրում եմ այստեղ, ոչոք ինձանից չի հարցրել, որ ես ովեմ: Հիմա եկել են ու ասումեն, որ ես հայեմ…Ես հայուհի չեմ: Արդեն քանի տարի է ես ապրում եմ այստեղ, մորանալով իմ ազգությունը: Ի՞նչ ասեմ, ես նրանց (նկատի ունենալով հայերին ),չեմ տեսել»:
– Արդյոք դո՞ւք հայուհի չեք կինը չեր սպասում անսպասելի հարցին:
– Ո՞վ աաց ձեզ: Ես ապրումեմ այստեղ ծննդյան օրից, բացի այս տեղից ուրիշ ոչմի բան չեմ տեսել:
– Ամեն դեպքում, ես խնդրում եմ ներկայացրեք ձեզ …
– Ասկերովա մարետա Յաշարովնա: Իմ ծնողները եղել են Ղարաբաղցի հայեր: Նրանք Ստեփանակերտի շրջանի ( Մարետան ասում է Խանքենդի) Խնդրիստան գյուղիցեն: Դեր իմ ծնվելը նրանք տեղափոխվել ե Բաքու, Գզլբաղ գյուղը: Ես ծնվել են 1963 թ. Այստեղ գնացել եմ դպրոց, 16 տարեկանում ամուսնացել եմ: – Ի՞նչպես եք ծանոթացել ապագա ամուսնու հետ: Եթե հաշվի առնենք, որ նա այլ ազգից է եղել, երևի դժվար է եղել ձե՞ր համար:
– Նա մեր հարեւանն էր: Այն ջամանակներում ոչ ոք լրջորեն չեր մոտենում ազգային հարցին, չէին ուշադրություն դարձնում թե ես հայեմ թե չէ: Այդ պաջարովել, լուրջ խնդիրներ չի եղել: Ամուսնացանք սիրո 1980 թ. նա առևանգել է ինձ: Մեկ տարի անց, մեր տղան ծնվեց, հետո երկու դուստրներս:
– Ձեր հարեւանները գիտեն, որ դուք հայեք եւ ինչպես են նրանք ձեզ հետ վերաբերվոխմ:
– Ես ծնվել եմ այստեղ, ապրում եմ այստեղ երկար տարիներ: Դրա համարել բոլորը ջանաչում են ինձ: Վերաբերվումեն ինձ հետ, ինչպես եւ մյուս հարեւանների հետ: Ծնված օրից ես տեսլեմ այս մարտկանց,այդ մարդկանց համարում եմ իմ հարազադներս: Այդ պատճառով էլ ինձ թվում էր, տարօրինակ որ ինձ անվանեցիկ որպես հայուհի: Մտածեցի, որ ինչովեմ ես տարբերվում է այդ մարդկանցից, որ ուզում են հարցնել, ինձանից ինչ – որ բան. Ես մոռացել եմ, որ ես հայեմ:
– Դուք չեք փոխել ձեր անունը, իսկ որոշ հայեր փոխվել էն իրենց անունը:
– Այո չեմ փոխել: Շատերը ինձ անվանումեն Ռիտա, իսկ որոշ մարդիկ Մարյամ: Ոչմիբան չեմ կարող ասել, այն մարդկանց մասին ովքեր փոխելեն իրենց անունները:
Ես նամազեմ անում, փոստեմ պահում: Խոսել այյն բանի մասին ինչ ես չգիտեմ դա մեծ մեղք է: Ծնված օրվանից ես իմ շրջապատում տեսել եմ մուսուլմաններին, դրա համարել ուստի դիտել եմ աս կրոնին:
Հարկ է նշել, որ բոլոր հայերի հետ, որոնց հետ մենք խոսել ենք արատավոր ցույց են տալիս, որ նրանք ընդունել են իսլամը:
«… Ես չէի կարող ապրել, այլ ազգի մեջ »:
– Ինչ դուք ունեք մի կապ հարազատների հետ արտերկրում.
– Ես չունեմ հարազատներ: Կան երկու քույրեր, նրանք ապրում են Ռուսաստանում:
– Նրանց հետ ո՞ւնեք կապ
-Ոչ: Երբեմն Ռուսաստանից քույրս զանգահարում է: Սակայն մի միանց հետ չենք հանդիպում:
– Չեմ ո՞ւզում գնալ նրանց մոտ
-Իսկ ինչո՞ւ համար: Ես ունեմ թոռներ, Ինչ որ կարող է դալ Ալլահը, ես ունեմ դա: Որիշ ոչինչ չեմ ուզում: Նույնիսկ եթե կանչեն, եթե պերքել լինի, նույն իսկ ադ ժամանակել չեմ գնա: Սա իմ հայրենիքն է: Ես չէի կարող ապրել, այլ ազգի մեջ, բացի ադրբեջանցիների: Ես կավարտի իմ կյանքը այստեղ.
– Դուք, որպես Ադրբեջանի քաղաքացի ինչպիսի կողմնակից էք հակամարտության լուծմանը:
– Ես ուզում եմ, որ վերադարցնեն օկուպացվածտարածքները, ավարտվի պատերազմն մարդիկ ապրէին լավ հաշտ ու համերաշխ:
– Այսինքն, ադրբեջանցիներն ու հայերը
– Այո, Թող պատերազմը ավարտվի եւ բոլոր խոսակցությունները դրա մասին:
– Ձեր տանը կան՞ որոշ ավանդույթներ, որը լողել էն ձեր ծնողները, որոնց մասին դուք հիշումեք տոների ժամանակ:
– Ես տեսել եմ մանկուցյան ժամանակներից Նովրուզ բայրամը, նվիրել էնք միմյանց նվերներ, իսկ մյուսը, ես չգիտեմ:
«Նա չի համարում իրեն, որպես հայուհի»
– Դուք հիշո՞ւմ եք 1988 թ. Երբ սկսվեց հակամարտությունը Կասկած չկա, որ դուք էլ նաեւ ունեցել եք վախ …
– Իհարկ է ես անհանգստացածա իմ երեխաների ճակատագրի: Փարկ Ալլահին, ես բարգավաճել եմ նրանց ինքս ապրում եմ անվտանգության մեջ:
Մենք վերջացնում ենք մեր զրույցը, հրաժեշտենք տալիս նրա հետ: Բակում նրա ադրբեջանցի հարսն է սպասում և նա մեզ ներողություն է խնդրում իր կիսուրի համար: «Մի մեղադրեք նրան, միջ այսօր ոչ ոք չի հիշեցրել իր ազգությունը, ոչ ոք չի հետաքրքրվել նրա հետ, հետեւաբար, մենք զարմացանք: Չևոր նա չի զգում, իրեն որպես հայուհի»:
Սա եւս մեկ փաստ է:
Նաիբա Գուրբանովա
“KarabakhİNFO.com”