1992  yıl 15 Ocak tarihinde Hocavend rayonununun Karadağlı köyünün savaş ruhlu insanlarının Azerbaycan halkına son kez başvurusuna bakınca, onların hangi zorlukta yaşadıkların görülebilir.

 

Karadağlı köyü Dağlık Karabağın en eski köylerinden biridir. Ermenistanın Azerbaycana asılsız toprak iddiası ile başlayan Yukarı Karabağ savaşın ilk günlerinden olayların merkezinde bulunan Karadağlı köyü her taraftan Ermeni yerleşim birimleri ile çevrili olmasına rağmen, dört yıl içinde düşmanla tek başına mücadele etti, onlara azimle direndi.

 

Karadağlı köyü Hankendi ve Hocavend (Martuni) şehirlerini birleştiren asfalt yolun üstünde, 14 Ermeni köyünün çevresinde yerleşmiş ve 800 evden oluşan büyük bir köy. Sovyet hakimliyi döneminde köyün komşuluğunda Verendepi, Behremli ve Hanlık adlı Azerbaycan köylerinin nüfusu taşınmaya mecbur edilmiş, onların arazisi Ermeni köylerine verilmişti. Ermeni işgalinin ilk günlerinden sabotaj ve baskılara rağmen, stratejik açıdan çok önemli olan köye hiçbir yardım edilmemiştir. Köy halkı vatanı düşmandan korumak için gönüllü savunma takımı yaratarak, kendi yurtlarını korumaya başladılar.

 

Belirtelim ki, Karadağlıların Ermenilere karşı mücadelesi 1988 yılının Şubat ayının 12-de Hocavendde yapılan oturumdan sonra başlamıştır. Bu oturumda çıkışların Ermeni dilinde yapılması, Azerbaycan dilinde konuşmaya imkan verilmemesi, oturumdan sonra Ermenilerin Azerbaycanlılara karşı kötü niyetli fikirler seslendirmesi, ellerinde Azerbaycan devleti aleyhine sloganlar tutmaları Karadağlı aydınlarının itirazı ile karşılanmıştır. Köyün ileri gelenleriyle Karadağlını Ermeni provokasyonlarına korumak için bazı tedbirler almaya başlamışlar. Yerli kendini savunma grup oluşturulmuş ve topluluğun yöneticisi aslen Karadağlı olan, Rusya ordusunda subay olarak hizmet etmiş, Üsteğmen Adalet Memmedov seçilmiştir. İşgal sırasında Karadağlını 125 kişi savunuyordu. Bunlardan sadece 14 kişi Ağdamdan yardıma gelmiş Milli Ordunun, 70 kişi ise Karadağlı kendini savunma birliğinin savaşçıları vardı. Ayrıca 17 kişi yaşı 60 dan yukarı olan erkek, 13 kişi okul yaşındaki çocuklar ellerinde silah çarpışmaya hazır dayanmışdılar. 11 kişi yaşı 50 den yukarı olan kadın gönüllü köyde kalarak, eşlerine, oğullarına ve kardeşlerine yardım ediyorlardı. Kahraman Azerbaycan kadınlarından Ziver , Sitare, Tavar, Gerekmez, Mina, Minare, Saadet, Mirvari, Minaye, Güler ve Hakikat Aralık ayından başlayarak, 125 kişiye yakından yardım göstermişlerdir.

 

Hankendinde bulunan 7. ordunun Başkomutanı General Reutun Moskovadan aldığı ve general A.N.Kovalyovun imzaladığı “201,4 Ak” numaralı emre göre 16 Ermeni için 9 farklı marka (özellikle Mİ – 24p ) askeri helikopterler ayrılır ve bu silahlarla köy üzerine saldırı planın hazırlıyorlar. 19 Kasım 1991 yılında Hocavend ilinin Hocavend köyü Ermeniler tarafından işgal edildikten sonra Karadağlı tamamen abluka durumuna düştü. Artık kentle ilişki sadece helikopterler aracılığıyla mümkündü. Ermeni silahlı birliklerinin sonraki faaliyetlerini geliştirilmesine büyük engel olan ve en önemlisi savaşlarda yeterince tecrübe toplamış Karadağlı köyünün hedef alınması Ermeniler için önemli mesele idi.

 

Karadağlı kendisinin stratejik önemine göre, Hankendi ile Askeranı birleştiren gövde yolun üzerinde bulunan Hocalı şehri ile karşılaştırılabilir. Artık 1991 yılının Aralık ayının sonlarında Sovyet birliklerinin Karabağdan çıkarılmasından sonra bu iki mıntıkanın kimin elinde olması savaşın gelecek sonucunu müsaitti. Bunu çok iyi bilen Ermeniler ne pahasına olursa olsun, bu birimleri almak istiyorlardı ve bu, onların temel planlarına dahildi. Fakat tüm saldırıları fedakarca def eden Karadağlı sakinleri son kurşunlarına kadar düşmanla çarpıştılar. Kendi askeri mühimmat ve tekniğini Karabağdaki bölücü güçlerin kullanımına vermiş 366. alayının heyeti ve askeri tekniğinin, uluslararası terörist Monte Melkonyanın başkanlık ettiği terörist gurubun, Manvel Yegizaryanın başkanlık ettiği “Arabo” ve Aram Tokromyanın başkanlık ettiği “Aramo” birliklerinin katılımıyla Karadağlı köyü Ermeni silahlı birlikleri tarafından işgal edildi. Çok sayıda insan Ermeni vahşetinin kurbanı oldu. Köy sakinlerine karşı benzeri görülmemiş soykırımı gerçekleştirildi. 1992 yılının 11 ve 16 Ocakda  Hocavend ( Martuni ) kentine olan saldırı son derece organize, hızlı ve beklenmedik oldu. Hatta bunu Ermeniler, özellikle bu dönemde Martunidə bulunan Ermeni silahlı birliklerinin kurmay başkanı Saro Yeremyan da itiraf ediyor.

 

Köyün Beylik bağı denilen yerinde 23 sakin Ermeni celladı tarafından kurşuna dizildi, çoğu yaralı halde hayatta silaj kuyusuna dökülerek üstleri topraklandı. Esirlerin bir bölümü Karadağlı – Hankendi yolu üzerinde bulunan Ermeni köylerinde arabalardan düşürüldü ve herkesin gözü önünde kurşuna dizildi. İki kişi Zeki bulağında, 2 kişi Cemiyet köyünde öldürüldü.

 

Girovlukda olan 8 kişi köy sakini Ermeniler tarafından azap ve işkenceler verilerek, acımasızca katl etdi. Dört kişi çeşitli dönemlerde şehit oldu. 5 kişinin kaderi belirsiz kaldı. Hankendi ve Esgeran 2 aydan fazla tutulan 54 kişiden 15i sürgünden döndükten sonra Ermenilerin verdikleri ağır işkence ve acıların sonucu olarak vefat etti.

Bilgiye göre, bu dönemde, Karadağlı köyünde yaklaşık 200 kişiden fazla kişi vardı. Ocak ayının 17den itibare , 21, 25, 27 ve 28 sivil helikopterlerle, Şubat ayının 4ü ve 8de askeri helikopterlerle insanlar, çocuk, kadın ve ihtiyar köyden çıkmaya muvaffak oldu.

 

Genelde Karadağlı soykırımında Karadağlı köyü 117 evladını kayb etdi, onlarca kişi sakat burakıldı. Ermeniler ölenleri silaj kuyularına doldururlar, rehinelere korkunç işkenceler verirler. Rehinelerin çoğu geri alınsa da çoğunun kaderi halen bilinmemektedir. Öldürülenlerin 10u kadın, 8i çocuk idi. İki ailenin her birinden 4 kişi şehit oldu, 42 aile başçısını kaybetti, 140-a yakın çocuk yetim kaldı. İşgal sonucunda köyde 200 ev, 1 kültür evi, 320 kişilik orta okul binası, 25 yataklı hastane binası ve diğer tesisler ykılmıştır. Köyün 800 civarında sakini mülteci düştü.

 

Karadağlı ile birlikte Hocalı, Meşeli, Bağanis-Ayrım faciaları, terör gibi esir düşmüş kişilere işkence verilmesi ve Ermeni silahlı kuvvetlerinin yaptıkları diğer suç eylemleri üzere Azerbaycan Cumhuriyeti Ceza Kanununun soykırıma sorumluluğunu öngören 103. ve diğer maddeleri ile soruşturma olunan dava üzere 296 suçlanan kişi hakkında arama ilan edildi. 80377 sayılı suç soruşturma sırasında işaret edildiği başka, esir ve girovlarla acımasız muamele ederek, onlara işkenceler vermiş, özel acımasızlıkla katletmiş, ayrıca Hocalıda, Meşelide, Karadağlı ve diğer bölgelerde soykırım cinayetinin işlenmesinde, Azerbaycan milletinden olan yerel halkın meşru bulunduğu yerlerden zorunlu hareketlerle göç düşürülmesinde yer almış 600 kişiden fazla şüpheli şahıs şu hazıradək iş üzere belirlenmiştir. Bu korkunç cinayetleri işleyenlerin kimliklerinin belirlenmesi için Milli Güvenlik Bakanlığına, İçişleri Bakanlığına ve diğer ilgili devlet organlarına anketler gönderilmesi sürdürülüyor. Mehman Poladov bildirir ki, yakında Karadağlı, Hocalı soykırımı bölüm, ayrıca işkence yönü ve tazelenmiş İşlerden Ermeni milletinden olan kişilerin yaptıkları suç emellerine göre, suçlanan kişi kısmında celb olunmalarına dair kararlar ve hapis kesin olanak tedbirinin seçilmesi için mahkemeye vesadetle başvurulması planlanmaktadır.

Şu anda Hocavendin “Nergiztepe” denilen yeri var. O arazi Azerbaycan devletinin kontrolündedir. Orada Hocavend şehitlerine anıt dikilmiş ve Ermenilerle sınırın iki kilometre Azerbaycan bayrağı dalgalanıyor.

 

 

Zaur Aliyev,

 

AMEA işçisi,

 

Diaspora ve Lobi Bilimsel Araştırmalar merkezinin Başkanı,

 

Siyasi felsefe doktoru

 

“KarabakİNFO.com”